हाम्रो मौलिक अस्तित्व र हाम्रो अन्तराष्ट्रिय सम्बन्ध

राधिका जोशी

नेपाल सदा स्वाधिन राष्ट्र हो । विस्तारवादको जगजगी देखि अनेक खालका प्रभाववादको जमानामा पनि हाम्रो छुट्टै राष्ट्रिय पहिचान अनि आफ्नै मौलिक अस्तित्व रहको हो । आफ्नै खालको भू बनोट प्रकृति र सामाजिक सांस्कृतिक रिति स्थितिले पनि नेपाल शान्त सुन्दर स्वतन्त्र रहेको हो ।

हाम्रो यो प्रकारको पुर्ख्यौली परम्परा, हाम्रो आफ्नै प्रकारको राज्य प्रणाली तथा विश्व मैत्रीको भावनाकै कारण पनि विश्वमा नेपालको बेग्लै प्रभाव र छुट्टै हैसियत बनेको हो । यो सारा भूमण्डल हाम्रो साझा हो, यहाँका सबै कुटुम्ब हुन्, मानवता शान्ति सहिष्णुता र आपसी सहयोग सौहार्द्रता नै नेपालको आफ्नो आदर्श हो । त्यही आदर्श र त्यही मैत्री भाव द्वारा हाम्रो परराष्ट्र नीति बढ्दै आएको हो ।

विश्वका सबै राष्ट्र, सबै समुदाय मिलेर रहुन्, कतै युद्ध अशान्ति अचाक्ली नहोस र कोही कसैमा विभाजन विभेध नरहोस् भन्ने हाम्रो मान्यता हो । विश्वका सबै ठूला साना राष्ट्रहरु, तिनका आफ्ना आफ्नै खाले मौलिक मूल्य, छुट्टै पहिचान अनि तहनुकूलको आफ्नै विधि पद्दति हुन्छ । त्यसमा अरु कसैबाट अवाञ्छित वा अप्राकृत दवाव प्रभाव तथा हस्तक्षेप हुनुहुँदैन भन्ने हाम्रो राष्ट्रिय अवधारणा हो ।

त्यसै भएर नै हामीले दुई ठूला विश्वयुद्ध पछि अनि बिस्तारवादको कटुतावोध पछि संयुक्त राष्टरसंघको वडा पत।र लाई अंगीकार गर्दै पञ्चशील, सह अस्तित्व एवम् असंलग्न अभियानका आदर्शहरुलाई अख्तियार गर्दै आएका हौं । राष्ट्र राष्ट्रका बीच सुमधुर सद्भाव हुनुपर्छ–परस्पर सहयोगको वातावरण बन्नुपर्छ कसै माथि थिचोमिचो हुनुहुन्न र घातक शस्यास्य को होडमा लाग्नु हुन्न भन्ने हाम्रो विश्व शान्तिको मूल भावना हो । राजनीति अर्थ व्यवस्था भू बनोट र प्राकृतिक स्रोत साधन वा धर्म संस्कृति रीति रिवाज भाषा भेष जसका जे जस्ता रहे पनि – ती सबेलाई सम्मान गर्दै – मानव अधिकार मानविय सौहार्द्र भाव र समाजको उत्तरोत्तर विकास तर्फ हाम्रो साझा प्रयत्न हुनुपर्छ भन्ने नै हाम्रो दृष्टिकोण हो ।

तर युगको परिवर्तन, शिक्षा दीक्षा मानविय चेतना र आधुनिक विधि प्रविधिको विकास हुँदै गइरहेको आजको विश्वको परिस्थितिमा पनि राष्ट्र राष्ट्र का बिच वैमनस्य द्वन्द दवाव प्रभाव तथा आत्म केन्द्रित स्वार्थभाव कायम भइराख्नु हाम्रो चिन्ताको विषय हो । असमर्थलाई सघाउनु, नजान्ने लाई सिकाउनु र सबै मिलेर हाम्रो यो विश्व भूखण्डलाई सजाउनु हाम्रो धर्म हो, हाम्रो कर्तव्य हो । हाम्रा अनेक धार्मिक सांस्कृतिक शास्त्र एवम नीति दर्शन तथा प्रचलित मान्यताले औल्याएका कुरा पनि यिनै हुन् ।

नेपाल राष्ट्रको सिंगो संरचना खडा भएपछि बडामहाजाधिराज पृथ्विनारायण शाह देखी लिएर हामी नेपालमा मानी आएका र गरी आएका कुरा शान्ति स्वतन्त्रता तथा समुन्नतिहुन् । अनि यसका लागि अवलम्वन गर्नुपर्ने नीति मैत्री सहयोग र आपसी लाम नै हुन् त्यसैका हेतु हाम्रो अन्तराष्ट्रिय सम्वन्ध विस्तारित रुपमा सुमुधुर बन्दै गएको पनी हो । तर आज आएर दूषित विकृति, विसंगति एवं दुष्प्रभावित राजनीति तथा राज्य व्यवस्था शैलीका कारण कताकता हाम्रो शान्तिपूर्ण तटस्थ अन्तराष्ट्रिय सम्बन्धमा केही चीसोपन पैदा हुदै गएको हाम्रो कटु अनुभव छ जो हुनुहुन्न ।